Održan koncert trija za flautu, violinu i violu u Historijskom muzeju BiH

Sinoć je u Historijskom muzeju Bosne i Hercegovine održan koncert ansambla SA Sinfonietta u okviru projekta „Muzikom kroz izložbu“, a programska cjelina suptilno je korespondirala s izložbenim kontekstom, prije svega kroz ideju memorijskih i estetskih slojeva koji se otvaraju djelima za kamerni trio. U izvođačkom sastavu nastupile su flautistkinja Mirna Mlikota-Dizdarević, violinistkinja Alma Dizdar i violistkinja Aida Deljkić.

Posebnost tria za flautu, violinu i violu ogleda se u njegovoj rijetkosti i specifičnoj zvučnoj arhitekturi: riječ je o formatu koji ne počiva na homogenosti gudača niti na simetričnom odnosu gudačkog i klavirskog zvuka. Umjesto toga, trio otvara prostor očiglednom troglasju u kojem svaki instrument nosi vlastitu melodijsku liniju, dok se zvučne uloge neprestano izmjenjuju između nosive fraze, unutrašnje harmonijske podrške i polifonijskog supostavljanja. Upravo ova “eksponirana” struktura tria zahtijeva od izvođača istančan osjećaj za intonativnu stabilnost, kontrolu boje tona i preciznu artikulaciju, što je ansambl demonstrirao u izrazito ujednačenoj i muzikalno promišljenoj interpretaciji.

Program večeri obuhvatio je djela Maxa Regera, Ludwiga van Beethovena i Louisa Jungmanna, trojice autora koji su u različitim historijskom periodima posegnuli za neobičnom instrumentalnom kombinacijom flaute, violine i viole. Iako ovaj sastav nikada nije postao standard kamernog repertoara, upravo njegova rijetkost predstavlja prostor za estetsko istraživanje: flauta, kao jedini duvački instrument u ansamblu, istupa u ulozi nosioca melodijske projekcije, dok se gudačka dionica dijeli između violinističkog visokog i srednjeg glasa viole, koja svojom specifičnom bojom vezuje oba registralna pola. Ova konfiguracija omogućava kompozitorima stvaranje izuzetno definiranog troglasja, u kojem se tematski materijal razvija bez oslonca na harmonski temeljni instrument, pa se forma gradi isključivo kroz linearno kretanje—što je naročito vidljivo u sva tri djela izvedena na koncertu.

Regerova Serenada Op. 141a napisana je 1915. godine, u kasnoj fazi njegovog stvaralaštva obilježenoj kontrapunktičkim kondenzovanjem motiva i istančanom ekonomijom materijala. U ovom djelu Reger napušta svoju habitualnu, gusto stratifikovanu teksturu i uspostavlja gotovo neoklasičnu jasnoću linija. Zanimljivo je da je Serenada pisana paralelno s njegovim zrelim orguljskim opusima i upravo zato predstavlja rijedak primjer u kojem Regerov kontrapunkt dobija karakter minijaturizirane, gotovo kamerne intimnosti. Prozračnost fakture omogućava da se jasno uočava način na koji autor gradi frazu iz kratkih motiva prenesenih iz glasa u glas, a naročito specifičan po estetskom profilu jeste odnos između viole i flaute, gdje viola preuzima funkciju artikulacije unutrašnjih harmonijskih napona, umjesto da ostaje u uobičajenoj sekundarnoj ulozi.

Beethovenova Serenada Op. 25, premda nastala znatno ranije, ne tretira trio kao pastoralni ili salonski žanr, nego kao prostor za formalno eksperimentisanje. Ova serenada pokazuje rani Beethovenov odnos prema višestavnoj strukturi: niz stavova u različitim tempima, plesnim tipologijama i varijacionim postupcima omogućava autoru da testira odnose simetrije i asimetrije, gustine i prozirnosti, imitacije i iznenadne homofone zasjenjenosti. Posebno je zanimljivo da je Beethoven u ovom djelu pokazao izrazitu sklonost „mikro-dramaturgiji“, kratkim naponskim dionicama unutar većih cjelina, što se rijetko jasno čuje u njegovim kasnijim opusima koji preferiraju monumentalne forme. Varijacioni stav Andante con Variazioni posebno ističe ovaj princip, jer svaka varijacija preispituje drugačiji aspekt dinamike i teksture, te demonstrira Beethovenovu sposobnost da male forme tretira kao poligon za kompozitorsku invenciju koja nadilazi žanr serenade.

Jungmannova Svita Op. 21 predstavlja primjer visokoromantičarskog kamernog pisma koje se oslanja na melodijsku protočnost i jasno profilirane karakterne minijature. Iako Jungmann pripada onim kompozitorima koji stoje na margini kanona, njegova Svita pokazuje dramaturšku logiku koja je bliska idealima njemačke romantičarske škole: kontrast između razigranosti, pjevljivosti i kontrapunkta artikulira se u načinjenoj dramaturgiji djela koje, premda formalno skromnih razmjera, posjeduje vrlo preciznu unutrašnju arhitekturu. Završna Fughetta posebno je vrijedna pažnje kao primjena kontrapunkta u kamernoj minijaturi, ne u smislu akademske demonstracije, već jasnog stilskog zaključka u kojem se Stein–Riemannovski ideal linearne jasnoće pretvara u zvučnu transparentnost.

U interpretativnom smislu, ansambl je pružio izvedbu obilježenu diskretnom retoričkom artikulacijom fraza, preciznom kontrolom linearnih odnosa među glasovima i jasno profiliranim stilskim razlikama između Regerove kasnoromantičarske gustoće, Beethovenove rane formalne eksperimentacije i Jungmannove melodijske liričnosti. Posebno je bila evidentna sposobnost izvođačica da u odsustvu harmonskog instrumenta uspostave stabilnu tonsku arhitekturu i održavaju logiku unutrašnjeg kretanja teksture, element koji je presudan za uvjerljivo izvođenje ovako transparentnih kamernih sastava.

Projekat “Muzikom kroz izložbu” realizuje se uz podršku Grada Sarajevo, Ministarstva kulture i sporta Kantona Sarajevo i Federalnog ministarstva okoliša i turizma, u saradnji s Historijskim muzejom Bosne i Hercegovine-Udruženje “Strings Attached Sinfonietta”.