Prvi put je estetski pravac Art Deco došao do šire javnosti na značajnoj arhitektonskoj izložbi u Parizu 1925. godine.
U narednih 100 godina, ovaj glamurozni stil gradnje – koji priziva slike neonski osvijetljenih džez barova i zlatnog doba velikih filmskih hitova – brzo se proširio širom svijeta.
Od čuvenih pastelnih fasada hotela na South Beachu u Miamiju, do prostrane “ogrlice” luksuznih zgrada uz obalu Marine Drive u Mumbaiju.
Karakteristični motivi Art Decoa – geometrijski ziguratni oblici (stepeni tornjevi), elegantne krivulje, sunčevi zraci, pomorski elementi i kružni ili tornjići na krovovima – simbolizirali su odlučan raskid s prošlošću i slavili zoru nove, neustrašive moderne ere nakon Prvog svjetskog rata.
U kratkom vremenu, stil je nadmašio samu arhitekturu i uticao na dizajn enterijera, namještaja, fontova, nakita, pa čak i nekih od najpoznatijih kino dvorana – od Radio City Music Halla u New Yorku do kina Regal, Liberty i Eros u Mumbaiju.
„Predstavljao je nadu, optimizam i brzinu, u vrijeme kada su se pojavili automobili i beton kao građevinski materijal, koji se u poređenju s kamenom mogao obraditi deset puta brže i uz petinu troškova“, rekao je Atul Kumar, osnivač Art Deco Mumbai Trusta. On je također kustos nove izložbe koju je osmislio festival Art Deco Alive.
„Nije bio ukrašen i složen poput viktorijanskog gotičkog stila koji mu je prethodio, već je nosio klasicizam i jednostavnost koja je izdržala test vremena“, dodao je.
I nigdje to nije očiglednije nego u Mumbaiju, koji, prema riječima Kumana, posjeduje najveću dokumentovanu kolekciju Art Deco zgrada na svijetu. Drugi izvori stavljaju Mumbai na drugo mjesto, odmah iza Miamija.
Neka od najpoznatijih kino dvorana na svijetu, uključujući Eros u Mumbaiju, izgrađene su u Art Deco stilu.
Mračni, raskošni enterijeri Liberty kina u Mumbaiju dočaravali su glamur filmova ranog 20. vijeka.
Ono što je posebno zanimljivo kod Mumbaija i njegovog susreta s Art Decoom jeste način na koji je grad u potpunosti prihvatio sve karakteristike ovog stila.
Baš kao i u Miamiju, stil se pojavio u gradu u vremenu ekonomskih promjena i transformacija, podstaknut energijom modernog trgovačkog lučkog grada.
Ali, za razliku od Miamija, gdje je „stigao kao projekcija razonode ili spektakla“, u Mumbaiju je „stil odjeknuo kroz različite tipove zgrada, uključujući škole, kina, bungalove, benzinske pumpe i banke“, kaže gospodin Kumar.
Art Deco zgrade u Mumbaiju bile su, i još često jesu, skrivene na očiglednom mjestu, pri čemu su čak i njihovi stanari često potpuno nesvjesni njihovog kulturnog značaja.
Ali njihova sveprisutna arhitektonska prisutnost nad gradom možda je razlog zbog kojeg je Art Deco „ukorijenjen u širu javnu svijest i i dalje relevantan u emocionalnom identitetu Mumbaija“, dodaje gospodin Kumar.
Shiv Shanti Bhuvan, u Oval Maidanu u Mumbaiju, jedna je od prvih Art Deco zgrada izgrađenih u ovom području.
Krovovi s tornjićima tipični su za Art Deco stil.
Stil je u Mumbai donesen u periodu kada je grad bio pod kolonijalnom vlašću.
Prva generacija indijskih arhitekata – ključne ličnosti poput Chimanlala Mastera, Laxmana Vishnua Sathea i Gopaljija Muljija Bhute – integrisala ga je u svoje projekte nakon što su se vratili kući s diplomama sa Royal Institute of British Architects u Londonu.
„Odjednom su bili izloženi novim evropskim senzibilitetima i željeli su ih donijeti u svoju zemlju, koja je bila duboko kolonizovana dominacijom viktorijanskih zgrada“, rekao je gospodin Kumar.
Veliki Art Deco hol s uglađenim drvetom i elegantnim kamenom poput granita i mermera.
Art Deco stil uticao je na dizajn kućnih predmeta.
Ali su prilagodili Art Deco i učinili ga svojim, ubacujući domaće dizajnerske motive i crpeći inspiraciju iz različitih lokalnih elemenata, uključujući ocean-lajnere pristigle u luke Mumbaija, pa čak i rešetkaste ekrane tipične za Mughal arhitekturu.
Britanci su u početku omalovažavali, nazivajući Art Deco „nižom arhitekturom“, ali su, prema riječima gospodina Kumana, vjerovatno bili i prijetnja, jer je stil označavao zoru nove ere i novih identiteta koji su oblikovali javne prostore Indije.
Bilo je samo pitanje vremena kada će panorama južnog Mumbaija postati bogat spoj Indo-Saracenskog, gotičkog i Art Deco stila.
Obala Marine Drive u Mumbaiju ima više od 30 Art Deco zgrada.
Arthur Lodge izgrađen je u Art Deco stilu u predgrađu Borivali u Mumbaiju 1950. godine.
Danas je Mumbai ponovo grad u brzom preobražaju – njegove građevinske propise oblikuju moćni investitori u nekretnine koji žele maksimalno povećati indeks iskorištenosti površine, stavljajući funkcionalnost ispred stila.
Desetine Art Deco zgrada je nestalo kako bi mjesto prepustile staklenim i čeličnim fasadama, a stotine ih je i dalje ugroženo.
Tokom protekle decenije, gospodin Kumar je dokumentovao više od 1.500 zgrada koje zaista predstavljaju ovaj stil, ali je zaštićeno samo njih oko 70.
Vlasti pokazuju ravnodušnost prema njihovom očuvanju, pa njegova organizacija direktno sarađuje s ljudima, nudeći besplatne konsultacije za popravke i restauraciju, kako bi spriječili da svoje nekretnine prodaju investitorima za nove projekte.
„Odziv je pozitivan jer ljudi vide da vrijednost njihove nekretnine raste nakon renoviranja“, rekao je gospodin Kumar.
Tu su i drugi, poput arhitektice i dizajnerice Nidhi Tekwani, koja ponovo osmišljava Art Deco predmete i nada se da će ih prilagoditi savremenom kontekstu.
Na primjer, Art Deco namještaj je često bio masivan, svjetlosna tijela su bila predviđena za visoke stropove, a toaletni stolovi previše složeni za današnje male stanove. Gospođa Tekwani planira dizajnirati i lansirati proizvode koji su elegantniji, a pritom čuvaju osnovne principe Art Decoa.
„Nadam se da ću to prevesti u nešto moderno, što se dobro uklapa u današnje zahtjeve našeg životnog stila“, rekla je gospođa Tekwani o svojim nastojanjima da Art Deco ostane živa tradicija u gradu koji se preobražava iz trenutka u trenutak.
Datum i vrijeme objave: 24.11.2025 – 12:44 sati
