Geopolitika i demokratija: Kako takmičenje velikih sila oblikuje BiH

U savremenoj međunarodnoj areni, geopolitika predstavlja ključni faktor koji oblikuje odnose snaga i uticaj država, te i sve jače uslovljava unutarnjopolitičke dinamike pojedinih država. U zadnjih nekoliko godina posebno je izražena dinamika konkurencije između liberalno-demokratskih principa, koje baštini i većina zemalja EU, s jedne strane i autoritarnih režima s druge. Ova konkurencija mijenja tradicionalnu igru moći i uslovljava novu geopolitičku konstelaciju koja, slijedeći argument ovog izlaganja, ima izražene direktne implikacije na manje zemlje na (semi)periferiji globalnih tokova.

Liberalno-demokratski sistemi promovišu vladavinu prava, ljudska prava i međunarodne norme, dok autoritarni režimi, često koristeći silu, propagandu i ekonomsku moć, teže očuvanju vlasti i proširenju uticaja. Za manje države poput Bosne i Hercegovine, to znači da je njihova budućnost često određena vanjskim uticajima i odlukama većih sila, čime se produbljuju izazovi u očuvanju suvereniteta, demokratije i stabilnosti. Dok je Dejtonski mirovni sporazum nastao u periodu kada se liberalno-demokratski globalni poredak nalazio na svome vrhuncu, današnja konstelacija rapidne erozije globalnog liberalno-demokratskog poretka mijenja i okvir za unutarnjopolitičke debate i procese u Bosni i Hercegovini. S jedne strane imamo promijenjeno sigurnosno-političku dinamiku u kojoj se dominacija geopolitičkog Zapada stavlja pod znak pitanja, što ugrožava stabilnost zemlje. S druge strane promocija liberalne demokratije, koja je bila u centru interesa geopolitičkog Zapada od početka angažmana u BiH, biva oslabljena, što ima direktan utjecaj na daljnje procese demokratizacije bh. društva. Generalno govoreći, geopolitika ne kreira samo nove odnose moći, već i izazove i šanse za integraciju, demokratizaciju ili, pak, udaljenje od evropskih i međunarodnih demokratskih standarda.

U zaključku, promjene u globalnoj geopolitici i konkurencija između liberalnih i autoritarnih režima značajno utiču na položaj malih država na rubu Evrope, čineći njihove izazove i dileme kompleksnijim i zahtjevnijim, uz potencijalne posljedice po stabilnost i budući razvoj regiona.

Doprinos rada je trostruk. Referat će a) ponuditi detaljnu analizu gore navedenih globalnih promjena, b) definisati neuralgična područja za budućnost i demokratsku stabilnost BiH i c) skicirati konkretne mehanizme i dati preporuke za odbranu liberalno-demokratske BiH.

(Autor je naučni savjetnik na Austrijskom institutu za internacionalnu politiku,

redovni predavač na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Beču)