Desilo se to danas, 20. decembra

Danas je subota, 20. decembar, 354. dan 2025. godine.

Do kraja godine je ostalo još 11 dana.

1355. – U Skoplju je umro srpski car Dušan Nemanjić, sin kralja Stefana Dečanskog, kralj Srbije od 1331. do 1346. godine, kada se krunisao za cara Srba, Grka i Arbanasa. Još za vreme vladavine svog oca istakao se kao vojskovođa, a pobedivši Bugare u bici kod Velbužda 1330. sprečio je Vizantiju da preko Bugarske potisne Srbiju iz Makedonije. Godinu dana kasnije, uz pomoć vladara, svrgnuo je svog oca i krunisao se za kralja. Težio je stvaranju države koja bi u potpunosti zamijenila Vizantsko Carstvo. U njegovo vreme Srbija je bila na vrhuncu ekonomske, vojne, političke i kulturne moći. Pored zemalja bivšeg srpskog kraljevstva, carstvo je obuhvatalo Mačvu, Zahumlje, Albaniju, Epir, Tesaliju, Akarnaniju, Etoliju i Makedoniju do Hristopolja, sa izuzetkom Soluna. Njegova prerana smrt spriječila ga je da od ovih heterogenih zajednica stvori čvrst politički entitet. Godine 1349. u Skoplju je objavljen prvi deo “Dušanovog zakonika”, dopunjen 1354. na Serezskoj skupštini, jednog od najvažnijih pravnih akata razvijenog feudalizma, ne samo u srpskoj državi. Jasnije od svih svojih savremenika shvatio je opasnost od turskog prodora i pokušao je zajedničkom odbranom spriječiti turska osvajanja, pa se povezao sa zapadnim vladarima, ali plan nije ostvaren, najviše zbog nerazumijevanja ugarskih vladara.

1582 – U Francuskoj je prihvaćen gregorijanski kalendar.

1699. – Ruski car Petar Veliki modernizovao je ruski kalendar i najavio da će Nova godina početi 1. januara, a ne 1. septembra kao ranije.

1795. – Rođen je njemački istoričar Leopold fon Ranke, profesor na Univerzitetu u Berlinu i član Pruske akademije nauka, koji se uglavnom bavio istorijom germanskih i romanskih naroda, ali i pisao o narodima srednje i jugoistočne Evrope. Studirao je teologiju, zatim filologiju i doktorirao filozofiju. Za počasnog člana Društva srpske slovesnosti izabran je 1849. godine. Kao rezultat saradnje sa Vukom Karadžićem, 1829. godine objavljuje „Srpsku revoluciju“, jednu od najboljih knjiga o Prvom i Drugom srpskom ustanku – „delo o ustanku obespravljene kraljevine, koje u evropskoj javnosti traži mesto među evropskim narodom“. borbe srpskog naroda za oslobođenje. Ostala djela: “Istorija Francuske”, “Istorija Engleske”, “Rimske pape”, “Istorija Njemačke tokom reformacije”.

1806. – Srbi su u Prvom srpskom ustanku neopaženo sa nekoliko topova prešli na Veliko ratno ostrvo na Dunavu, odakle su počeli da napadaju tursku tvrđavu Donji grad u Beogradu. U bezizlaznoj situaciji, komandant turske posade Alija Gušanac ponudio je predaju, ali je vezir Sulejman-paša to odbio. Početkom januara 1807. ipak se predao, uz uslov da Donji Grad ostane bez oružja, a dva mjeseca kasnije bio je primoran da preda i posljednje tursko uporište. Beograd je bio slobodan do ponovne turske okupacije 1813. godine.

1830 – Velika Britanija, Rusija, Francuska, Austrija i Pruska potvrdile su na Londonskoj konferenciji odluku Belgije da se odvoji od Holandije.

1860 – Južna Karolina je postala prva od 11 južnih ropskih država koja se otcijepila od SAD-a, uvod u četverogodišnji američki građanski rat koji je počeo 1861.

1863. – Rođen je srpski matematičar Bogdan Gavrilović, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije od 1931. do 1937. Autor je niza radova iz različitih oblasti matematike i univerzitetskih udžbenika “Analitička geometrija” i “Teorija determinanti”.

1894 – Rođen australijski državnik Gordon Menzies, australijski premijer s najdužim stažom, šef vlade kao vođa Ujedinjene australske stranke od 1939. do 1941., a zatim kao vođa Liberalne stranke od 1949. do 1966. Dao je značajan doprinos jačanju uticaja SAD u Australiji i uvukao državu u rat na američkoj strani.

1912 – U Londonu je počela mirovna konferencija Turske i balkanskih zemalja, nakon pobeda balkanskih saveznika koji su osvojili gotovo sve evropske posede Turske. Presudne za uspeh Srbije, Crne Gore, Grčke i Bugarske bile su pobede Prve srpske armije pod komandom prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića u Kumanovskoj bici 23. i 24. oktobra i Bitoljskoj bici od 16. do 19. novembra 1912. godine nad turskom Vardarskom vojskom. Turska se na konferenciji odrekla svih izgubljenih teritorija, odbivši samo da preda još neosvojeni grad Edirne. Zbog toga je početkom februara 1913. nastavljen Prvi balkanski rat, a nakon novih turskih poraza, u Londonu je 30. maja 1913. sklopljen mirovni ugovor sa Turskom.

1937 – Umro je njemački general i vojni pisac Erich Friedrich Wilhelm Ludendorf, jedan od ključnih njemačkih komandanata u Prvom svjetskom ratu. Početkom rata uspješno je rukovodio operacijama na Istočnom frontu, a 1916. godine postavljen je za prvog pomoćnika Štaba Vrhovne komande. Na toj funkciji je praktično samostalno rukovodio vojnim operacijama, sve više preuzimajući političko i ekonomsko upravljanje ratom, ali je smijenjen u oktobru 1918. nakon neuspjelih ofanziva u proljeće i ljeto te godine. Jedan je od ideologa kasnije nacističke agresivne vojne doktrine i pristalica totalnog rata. Djela: “Totalni rat”, “Moja ratna sjećanja 1914-1918”.

1944. – Izašao je prvi broj lista “Jedinstvo”, namenjen čitaocima Autonomne kosovsko-metohijske oblasti. Od 1945. godine list izlazi u Prištini, prvo jednom nedeljno, a kasnije postaje dnevni list.

[1945-KarlRennerpostaojeprvipredsjednikAustrijskeDrugerepublike[1945-KarlRennerizabranzaprvogpredsjednikaaustrijskeDrugeRepublike

1960. – Osnovan je Nacionalni oslobodilački front Južnog Vijetnama, poznat kao Vijetkong, antiamerički gerilski pokret koji je u saradnji sa vojskom Sjevernog Vijetnama odnio pobjedu nad američkom vojskom i snagama južnovijetnamske marionetske vlade 1975. godine.

1968. – Umro je američki pisac Džon Stajnbek, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1962. godine. Preplićući naturalizam sa humorom, pisao je o životu eksploatisanih tokom velike ekonomske krize 1930-ih, o teškom životu seljaka bez zemlje, životu skitnica i odmetnika, o životinjskim porivima u čoveku i pobuni nekonformističke mlade generacije. Djela: romani “Plodovi gnjeva”, “Zima našeg nezadovoljstva”, “Istočno od raja”, “Kvartilja Tortilja”, “O miševima i ljudima”, “U neizvjesnoj boji”, drama “Mjesec je zašao”, putopis “Putovanja sa Čarlijem”, eseji “Kratka vladavina Pipina Četvrtog”.

1970. – Pod pritiskom radničkih nemira, šef vladajuće Poljske ujedinjene radničke partije Władysław Gomulka podnio je ostavku, a naslijedio ga je Edvard Gierek.

1971 – Predsjednik Pakistana Agha Mohammad Yahya Khan podnio je ostavku nakon što su trupe njegove zemlje poražene od strane indijske vojske u istočnom Pakistanu i predao vlast Zulfikaru Ali Butu.

1973. – Španski premijer Luis Karero Blanko poginuo je u Madridu od razorne bombe koja je eksplodirala kada je na njega naleteo njegov automobil.

1974. – Umro je srpski vajar Risto Stijović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, umetnik finih linija i plemenitih materijala. Studije je započeo na Umetničkoj školi u Beogradu, a nakon što je sa srpskom vojskom prešao Albaniju tokom Prvog svetskog rata, stigao je na Krf, odakle je otišao u Marsej, zatim u Pariz, gde je učio i izlagao. Izgradio je karakterističan izraz, zasnovan na zatvorenim pojednostavljenim volumenima, sa temom ženskog akta ili portreta, a posebnu sklonost pokazao je obradi rijetkog i skupog drveta. Autor je mnogih spomenika, izvanredno stilizovanih životinja i ptica u kamenu, bronzi i drvetu.

1982. – Umro je srpski kompozitor Milan Ristić, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studirao je u Beogradu, Parizu i Pragu. Bio je učenik Miloja Milojevića i Josipa Slavenskog. Djela: devet simfonija, “Muzika za kamerni orkestar”, “Suita giocosa”, “Simfonijske varijacije”, koncerti za violinu, klavir, kamerni orkestar, klarinet, kamerne, klavirske i vokalne kompozicije.

1982 – Umro je Artur Rubinštajn, poljski pijanista jevrejskog porekla, čije je virtuozno sviranje odlikovalo bogatstvo emocija i žestok temperament. Ima nenadmašne interpretacije Frederika Šopena, Ludviga van Betovena, Roberta Šumana i savremenih španskih kompozitora. Napisao je memoare “Godine moje mladosti”.

1987 – U najvećoj mirnodopskoj nesreći na moru, sudaru filipinskog trajekta “Dona Paz” i tankera, preživjelo je 11 od 4397 putnika i članova posade. “Dona Paz” je registrovan za prevoz do 1.500 ljudi.

1989. – SAD su pokrenule invaziju na Panamu sa 12.000 vojnika, kojima se pridružilo još toliko američkih vojnika stacioniranih u toj srednjoameričkoj zemlji, kako bi zbacile bivšeg američkog štićenika – premijera Manuela Antonija Norijegu.

1990. – Šef sovjetske diplomatije Eduard Ševarnadze iznenada je podneo ostavku, upozorivši parlament na opasnost od uspostavljanja diktatorskog poretka u zemlji.

1992 – Na prvim višestranačkim izborima u Saveznoj Republici Jugoslaviji izabrani su predstavnici Savezne skupštine, predsednici Srbije i Crne Gore, poslanici republičkih skupština i lokalnih vlasti. U prvom krugu izbora za predsednika Srbije između sedam kandidata izabran je Slobodan Milošević. U Crnoj Gori su u prvom krugu od devet kandidata najviše glasova dobili Momir Bulatović i Branko Kostić, a u drugom krugu pobijedio je Bulatović.

1995. – Međunarodne snage pod nazivom IFOR preuzele su mirovnu misiju u Bosni i Hercegovini od snaga UN, u skladu sa mirovnim sporazumom potpisanim u Parizu šest dana ranije.

1995 – Američki avion Boeing 757 sa 163 putnika i člana posade, koji je leteo iz Majamija za kolumbijski grad Kali, srušio se u planinama jugozapadne Kolumbije, a četiri osobe su preživele nesreću.

1998. – Amerikanka nigerijskog porijekla Nkem Chukwu rodila je osmorke, što je bio prvi takav poznati slučaj u svijetu. Najmlađa beba umrla je sedam dana kasnije.

1999 – Simboličnim ulaskom jedinice kineske vojske, portugalska enklava Makao je posle skoro četiri i po veka postala sastavni deo Kine. Portugalci su taj lučki grad počeli graditi 1557. godine, a lisabonsko-pekinškim ugovorom 1887. godine grad i područje oko njega službeno postaju portugalska kolonija.

2000 – Savet bezbednosti UN osudio je albanske ekstremističke grupe na jugu Srbije i pozvao KFOR da preduzme konkretne mere kako bi sprečio njihove dalje aktivnosti.

2000. – Visoki predstavnik za BiH Wolfgang Petrič nametnuo je obiman paket zakona i amandmana kako bi, kako je objašnjeno, osigurao da BiH zadrži “dinamiku ekonomskih reformi”. Nametnuti su Zakon o unutrašnjem platnom prometu i Zakon o finansijskom poslovanju Republike Srpske. Nametnute su izmjene i dopune tri federalna zakona o privatizaciji, izmjene i dopune Federalnog zakona o porezu na dohodak, izmjene i dopune Federalnog zakona o doprinosima, te izmjene i dopune Zakona o carinskoj politici BiH.

2000 – SRJ primljena u članstvo Međunarodnog monetarnog fonda.

2001. – Umro je Leopold Sedar Senghor, senegalski filozof, pisac i državnik, predsjednik Senegala, akademik.

2016. – Umrla Michelle Morgan /96/ – /Simon René Roussel/, francuska filmska, pozorišna i TV glumica i slikarica, najbolja glumica 1. Filmskog festivala u Cannesu. Filmovi: “Oluja”, “Obala u magli”, “Remorkeri”, “Ogledalo sa dva lica”, “Detektivska mačka”.

2017. – Umro je profesor Rajko Doleček, češki dijetetičar, propagator zdrave prehrane.

2020 – U Mostaru su nakon 12 godina održani lokalni izbori. Izbori su omogućeni nakon što su lideri HDZ BiH Dragan Čović i SDA Bakir Izetbegović potpisali sporazum o izmjenama Izbornog zakona koji se odnosi na Mostar, odnosno Statuta grada. Izbori nisu održani 12 godina jer je Ustavni sud Bosne i Hercegovine, po apelaciji hrvatskih zastupnika u Parlamentu BiH, proglasio neustavnim dijelove Izbornog zakona Bosne i Hercegovine koji se odnose na Mostar. Od tada nije bilo dogovora o promjenama, a Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine nije raspisala izbore za ovaj grad.