Desilo se to danas, 14. decembra

Danas je nedelja, 14. decembar, 348. dan 2025. godine.

Do kraja godine je ostalo 17 dana.

1503. – Rođen je francuski astrolog Mišel de Notr Dam, poznat kao Nostradamus, lični lekar francuskog kralja Karla IX, najpoznatijeg proroka u istoriji. Napisao je knjigu pod nazivom “Proročanstva” u kojoj je proricao buduće događaje, obično na misteriozan i nejasan način.

1546. – Rođen je danski astronom Tycho Brahe, koji je na ostrvu Hven sagradio čuvenu opservatoriju “Uranijenburg” i skoro dvije decenije posmatrao planete, posebno Mars. Otkrio je novu zvijezdu u sazviježđu Kasiopeja.

1788 – Umro je njemački kompozitor, čembalist i dirigent Karl Filip Emanuel Bah, čije su klavirske sonate preteča klasičnih, sin i učenik Johana Sebastijana Baha. Bio je pristalica “senzacionalističkog stila”, dramatičnog patosa sa obiljem ukrasa. Djela: dvadesetak simfonija, oko 60 klavirskih koncerata, kamerna muzika, klavirske sonate, kantate, crkvene kompozicije.

1799 – Umro je američki državnik Džordž Vašington, prvi predsednik SAD, koji je komandovao vojskom kolonista u ratu za nezavisnost od Engleske od 1775. do 1783. godine. Za poglavara države izabran je 1789. godine i na toj funkciji je ostao osam godina /dva mandata/. Pokušao je uspostaviti autoritet federacije i ukloniti razlike između sjevernih i južnih država. Odnos prema starom savezniku Francuskoj /proglasio neutralnost SAD u ratu Engleske i drugih zemalja protiv revolucionarne Francuske/ i unutrašnja politika /zbližavanje federalistima/ stvorile su mu snažnu opoziciju u zemlji. Razočaran, povukao se iz političkog života 1797. i odbio da se kandiduje za predsednika po treći put, držeći oproštajni govor narodu.

1900. – Njemački fizičar Maks Plank objavio je “kvantnu teoriju”, prema kojoj energija zračenja potiče od nevidljivih čestica, kvanta, i nije kontinuirana, kako se ranije mislilo.

1911 – Norveški istraživač Rual Amundsen postao je prvi čovjek koji je stigao do Južnog pola, pretekavši svog konkurenta, engleskog polarnog istraživača Roberta Skota, koji je stigao na Južni pol 18. januara 1912. godine.

1913. godine, mediteransko ostrvo Krit je zvanično postalo deo Grčke nakon Balkanskih ratova.

1914. – Kolubarska bitka vođena je krajem 1914. na frontu dugom više od 200 kilometara. Predstavlja najvažniju bitku između Srbije i Austrougarske u Prvom svetskom ratu. Iako je ceo svet očekivao kapitulaciju Srbije, Prva armija kojom je komandovao general Živojin Mišić izvela je uspešnu protivofanzivu protiv brojnije i bolje opremljene austrougarske vojske. Važnost bitke ogleda se u činjenici da Austrougarska nije uspela da uništi Kraljevinu Srbiju, pa su se Centralne sile morale boriti na tri fronta.

1918. – U Lisabonu je ubijen portugalski predsjednik Sidonio Paes.

1918 – Na britanskim izborima žene su prvi put glasale i dobile su pravo da se kandiduju za parlament.

1927 – Velika Britanija je priznala nezavisnost Iraka.

1934 – Rođena Ružica Sokić, srpska pozorišna, filmska i TV glumica.

1935. – Prvi predsjednik Čehoslovačke Tomas Masaryk podnio je ostavku, a četiri dana kasnije na mjestu šefa države naslijedio ga je bivši šef diplomatije Eduard Beneš.

1937 – Japan je uspostavio marionetsku kinesku vladu u Pekingu.

1939 – Liga naroda isključila je SSSR iz članstva zbog agresije na Finsku.

1941 – Ustaški vođa Ante Pavelić u Drugom svjetskom ratu objavio da je NDH objavila rat SAD i Velikoj Britaniji.

1950. – Osnovano je Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore, preteča Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.

1959 – Arhiepiskop Makarije Treći postao je prvi predsednik Kipra.

1960. – Generalna skupština UN donijela je Deklaraciju o davanju nezavisnosti zemljama pod kolonijalnom vlašću, a ovaj datum se obilježava kao Dan dekolonizacije. U Deklaraciji se navodi da su UN “uvjerene da postojanje kolonijalizma onemogućava razvoj međunarodne ekonomske saradnje i ometa društveni, kulturni i ekonomski razvoj zavisnih nacija” te da je kolonijalizam “suprotan idealima svjetskog mira”.

1960. – Potpisivanjem Pariske konvencije, koja je stupila na snagu septembra 1961. godine, stvorena je Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj /OECD/.

1962. – Prva vlada kojom su dominirali Africi u britanskoj koloniji Sjeverna Rodezija /Zambija/ formirao je vođa borbe za nezavisnost zemlje Kenet Kaunda.

1970. – Rođen Vladimir Vanja Grbić, jedan od najboljih srpskih odbojkaša svih vremena i član Kuće slavnih odbojkaša.

1974. – Umro je američki novinar Walter Lipman, dobitnik dvije Pulitzerove nagrade za novinarstvo, koji je za 60 godina pisanja stekao reputaciju jednog od najboljih svjetskih spoljnopolitičkih komentatora. Njegovu kolumnu “Danas i sutra” objavilo je 250 novina u SAD i 25 novina u drugim zemljama. Napisao je nekoliko novinarskih radova, među kojima i “Javno mnjenje”.

1981 – Izrael je anektirao Golansku visoravan koju je oduzeo Siriji u ratu 1967. godine.

1984. – Vašington i Havana potpisali su prvi sporazum od 1977. godine, u kojem je precizirano da se 20.000 Kubanaca godišnje može nastaniti u SAD.

1989. – Umro je ruski nuklearni fizičar Andrej Dmitrijevič Saharov, dugogodišnji borac za političke slobode i ljudska prava i protivnik režima Leonida Brežnjeva, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. godine. Bio je tvorac sovjetske hidrogenske bombe, ali je kasnije bio nepomirljivi protivnik nuklearnog naoružanja.

1989. – Opozicioni lider Patricio Aylwin izabran je za predsjednika Čilea na prvim slobodnim izborima u zemlji od 1970. Prethodni demokratski izabrani socijalistički šef države Salvador Allende ubijen je u vojnom udaru 1973. inspirisanom i potpomognutom SAD.

1994 – Predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić zatražio je od bivšeg američkog predsjednika Džimija Kartera da posreduje u pronalaženju mirnog rješenja građanskog rata u bivšoj Bosni i Hercegovini.

1995. – Šef jugoslovenske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu, predsjednik Srbije Slobodan Milošević, predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman i vođa bosanskih Muslimana Alija Izetbegović potpisali su mirovni sporazum o Bosni i Hercegovini. Dokument su kao svjedoci potpisali američki predsjednik Bill Clinton, francuski predsjednik Jacques Chirac, ruski premijer Viktor Černomirdin, britanski premijer John Major, njemački kancelar Helmut Kol i španski premijer Felipe Gonzalez.

1997. – Novoizabrani predsjednik Irana, Mohammad Khatami, rekao je da je spreman za nastavak dijaloga sa SAD, što je prvi takav službeni nagovještaj od islamske revolucije u toj zemlji 1979. godine, kada su SAD u Iranu stekle nadimak “veliki sotona”.

2001 – Lideri država članica i vlada Evropske unije doneli su odluku o formiranju multinacionalnih mirovnih snaga Evropske unije za njihovo raspoređivanje u Avganistanu.

2003. – Bivši irački predsjednik Sadam Husein uhapšen je u svom rodnom gradu Tikritu, čime je okončana “potjera” koja je trajala od pada Bagdada u aprilu.

2005 – Počeo sa radom internet domen youtube.com.

2006. – BiH, Srbija i Crna Gora su pristupile Partnerstvu za mir.

2006 – Trogodišnjom istragom Skotland Jarda utvrđeno je da je princeza Dajana umrla u saobraćajnoj nesreći 31. avgusta 1997. u Parizu i da nije reč o ubistvu.

2007 – Lideri EU postigli su dogovor o slanju policijske i civilne misije na Kosovo.

2009. – Međunarodni predstavnik u Bosni i Hercegovini Valentin Incko donio je odluku o produženju mandata stranim sudijama koji rade na predmetima ratnih zločina – za još tri godine.

2013 – Umro je Peter O’Toole, irski pozorišni, filmski i TV glumac nagrađen Oskarom.