Na Siciliji, najvećem ostrvu Mediterana i najegzotičnijem dijelu Italije, i danas su vidljivi tragovi svih naroda i osvajača koji su dolazili u uzavrele luke i bijele plaže i zadržavali se na bakrenim i crnim brdima oko vulkana Etna. Italijani kažu: Siciliju ne možete porediti ni sa čim, jer je jedinstvena. Zato je neuhvatljiva Sicilija oduvijek izazivala umjetnike, kako one koji su tamo rođeni, tako i one koji su je vidjeli barem jednom.
Prije nego krenemo na turističko putovanje na Siciliju, dobro je pročitati barem jednu od knjiga (ili pogledati filmovi i TV serije) koje će dočarati duh moderne Sicilije, ali i njenu istoriju. Tamo ćemo pronaći i koju vrstu tjestenine i koje vino je najbolje naručiti.
Sicilijanske idile i Arhimedova Sirakuza
O Siciliji su pisali najveći, od Šekspira i Servantesa do Oskara Vajlda, DH Lorensa, Tenzija Vilijamsa, Lorensa Darela. Radnja Mascarellijeve opere Rustikalna konjicaizvedena 14.000 puta samo u Italiji tokom kompozitorovog života, a dešava se na Siciliji.
Mnogo pre njih, antički pisac iz četvrtog veka pre nove ere Teokrit, u delu Idila koji je sačuvan do danas, govori o ljepoti Sicilije i žali što se sicilijanske šume nekontrolirano sječu zarad gradnje brodova.
Prateći ove Idila, na Siciliji treba posjetiti bogatu antičku baštinu u Dolini hramova u blizini Agrigenta. U ovom gradu se nalazi i kuća u kojoj je poslednji deo života proveo italijanski nobelovac Pirandelo, najpoznatiji po svom delu. Šest osoba traži pisca. Kuća je pretvorena u muzej, a pisac je sahranjen u bašti.
Fotografija: antičko naslijeđe u Dolini hramova kod Agrigenta
U današnjoj Sirakuzi, gradu sa oko 120.000 stanovnika, svakako treba vidjeti ostatke antičkog grada, koji je pod zaštitom UNESCO-a, a u kojem je rođen Arhimed, otac geometrije.
Nezaobilazan biser antičkog naslijeđa je impresivni amfiteatar u Taormini s kojeg se pruža prekrasan pogled na more i okolicu. Danas je amfiteatar obnovljen i u njemu se održavaju koncerti i predstave, a bio je i mjesto održavanja prve sezone serije Bijeli lotos.
Sicilijanci kao zlikovci
Međutim, do sada nijedan umjetnički prikaz Sicilije i Sicilijanaca nije premašio romane Marija Puza po popularnosti. Kum i niz od tri istoimena filma u režiji Francisa Forda Coppole u kojima glume Marlon Brando i Robert De Niro kao stari i mladi Vito Corleone i Al Pacino kao Michael Corleone. Iako se većina radnje odvija u Americi, najljepše scene su one koje se dešavaju na Siciliji, u gradiću Corleone, po kojem je porodica i dobila ime. Rijeke turista neprestano idu na kopno, brdoviti dio ostrva, da vide crkvu u kojoj je Majkl Korleone oženio ženu svog života, kao i kuću sa čijeg prozora je gledao kako ju je ubio auto-bomba.
Možda više od romana i filmova nagrađenih Oskarom, tragedija i nostalgija sicilijanskih migranata u Ameriku ogleda se u muzičkoj temi. Klavir svira (Govori tiše), koju je za film komponovao Nino Rota.
Luka kao sudbina Sicilijanca
Mario Puzo je u romanu detaljnije prikazao lik Michaela Corleonea Sicilijanac. Kao Amerikanac prve generacije po rođenju, Michael Corleone nije ni pravi Amerikanac ni pravi Sicilijanac. Pisac ga prikazuje sa ovim dvostrukim identitetom, kako stoji na doku i sa pomešanim osećanjima posmatra Palermo dok brod plovi u Ameriku:
„Palermo se nalazi u podnožju kratera ugašenog vulkana, okružen planinama sa tri strane. Sa četvrte strane je izlaz u sjenovito plavetnilo Sredozemnog mora. Kad ga je Michael na trenutak pogledao, grad je zablistao pod zlatnim zracima sicilijanskog podnevnog sunca. Tlo je bilo prekriveno venama isprepletenim crvenim svjetlom, kao da su ocrtavale tragove krvi koja je bezobzirno prolivena na Siciliji vekovima. Zlatne zrake okupale su mermerne stupove grčkih hramova, muslimanske minarete koji su jurili prema nebesima, raskošno ukrašene fasade španskih katedrala; na brdu nasuprot namrštene su ruševine drevnog normanskog zamka. Sve su to bili ostaci raznih okrutnih vojski koje su vladale Sicilijom od antičkih vremena. A iza zidina tog zamka, kupaste planine pružale su se prema nebu kao da će ga zgrabiti i otkinuti s visine, pa je izgledalo kao da će i zemlja i nebo pasti na koljena i srušiti se. ono sunčano naselje ispod njih. Visoko iznad, bezbrojni sićušni jastrebovi prošarali su blistavo plavo nebo.”
U dugom nizu romana i knjiga u kojima su se većinom američki autori bavili sicilijanskom mafijom, posebno mjesto zauzima Sicilijanac Leonardo Sascia i njegov roman Dan sova (Il Giorno della Civetta). Saša je cijeli život proveo na Siciliji, a u Raccalmutu, na području Agrigenta, nalazi se njegova kuća i fondacija koja se može posjetiti.
Inspektor Montalbano – pravi Sicilijanac na strani zakona
Kao protivteža likovima mafijaških bosova i njihovih sinova, izrastao je lik etničkog Sicilijanca koji u službu stavlja istu energiju, hrabrost i inteligenciju, istu ljubav prema moru, dobroj hrani, ženama i vinu. brani red, zakon i život.
Lik nesavršenog, ali šarmantnog inspektora Salva Montalbana kreirao je italijanski pisac Andrea Camilleri u romanu Oblik vode. U narednih 20 godina o svom junaku će napisati još tridesetak detektivskih romana, na mješavini književnog jezika i sicilijanskog dijalekta. Na osnovu njih, italijanska televizija RAI snimila je seriju od 37 epizoda (svaka u trajanju od 90 minuta), u kojima smo 15 godina gledali šarmantnog Lucu Cingarettija u ulozi Montalbana (Luca Zingaretti). Nakon smrti režisera Sironija, Cingaretti je režirao posljednje tri epizode.
Fotografija: selo Corleone u Italiji © Natursports / Shutterstock
Danas, na ulazu u gradić Porto Empedokle, koji je dobio ime po grčkom filozofu i rodno je mjesto pisca Camillerija, stoji natpis: Dobrodošli u Vigatu. Vigata je ime koje je autor dao mjestu gdje živi i radi u knjigama i serijama njegov inspektor Montalbano. U centru ovog malog grada nalazi se velika bronzana statua sa likom inspektora Montalbana. Gradska vijećnica u obližnjim Šiklima (Scicli) služio je kao policijska stanica. Kako je inspektor ljubitelj kupanja u moru i veliki gurman, zajedno s njim ćemo posjetiti neke od najljepših sicilijanskih plaža i naučiti kako naručiti tjesteninu s plavim patlidžanom i dobro hladno bijelo vino u restoranu.
Pola sata vožnje od Porto Empedoclesa nalazi se Naro, jedno od najljepših srednjovjekovnih sela u Italiji.
Potres sicilijanske aristokratije
Ako želite da se bolje uživite u život sicilijanske aristokracije, čije su posljednje generacije još uvijek pokušavale očuvati stari poredak prije nadolazeće Garibaldijeve revolucije za ujedinjenje Italije, onda svakako pročitajte roman gepard (Il Gattopardo) napisao Giuseppe Tomasi di Lampedusa. Di Lampedusa je jedan od posljednjih potomaka aristokratske sicilijanske porodice, grofova od Lampedusa.
Roman je napisao tek pred kraj života, pa mu je 1959. posthumno dodijeljena najviša italijanska književna nagrada Strega. Guard Knjigu je 2012. uvrstio na listu 100 najboljih istorijskih romana svih vremena i uporedio je sa Otislo sa vjetrom. gepardkao i roman Otislo sa vjetrom, stekao je svjetsku slavu tek kada je po knjizi snimljen film. Režirao ga je Lucino Visconti, a glavne uloge tumače Burt Lancaster, Alain Delon i Claudia Cardinale.
Roman je ostao upamćen po rečenici: Ako želimo da sve ostane kako jeste, moramo sve promijeniti.
Još uvijek postoji u Palermu Palazzo Lampedusaali u gradiću Santa Margherita di Bellice, u blizini Palma di Montecchio, u unutrašnjosti ostrva, uništeni su palata, crkva i sve kuće oko gradskog trga, koje Di Lampedusa opisuje u svom romanu. zemljotres 1968
Palermo sicilijanskih lavova
Potresi nisu rijetka pojava na ostrvu gdje vulkan Etna drijema, ali ne spava. Roman počinje scenom zemljotresa koji je do temelja potresao selo u sicilijanskoj regiji Banjara. Sicilijanski lavovi Stefanie Auchi, koju je objavila kod nas Lagoon. Potres je bio posljednja kap koja je prelila stanovnike unutrašnjosti Sicilije da napuste svoje domove i potraže sreću u trgovini Palerma.
Dok je u gepard pratimo aristokratiju u padu, u Sicilijanski lavovi pratimo porast novih trgovaca. Dolaskom u Palermo, gde će se obogatiti od trgovine začinima, glavni lik stoji u luci, skoro na istom mestu gde smo videli Majkla Korleonea u Puzovu. Sicilijanaci posmatra grad:
„Kupole od majolike, nazubljene kule, crijep. Uvala u obliku srca, uklesana između dva jezička kopna, puna je feluka, malih jedrenjaka, brigantina i škuna. Kroz šumu jarbola vide se kapije, urezane u palate, koje su doslovno podignute iznad njih: Porta Doganella, Porta Calcina, Porta Carbone. Kuće su krcate, nagomilane, kao da se bore za malo pogleda na more. Na lijevoj strani, napola skriven krovovima, zvonik crkve Santa Maria di Porto Salvo; malo dalje vidi se crkva San Mamiliano i uski toranj crkve Navještenja Marijina, a još dalje, gotovo uz zidine, osmougaona kupola crkve San Giorgio dei Genovese. S desne strane još jedna crkva, mala i krcata, Santa Maria di Peddigrota i veličanstveni obrisi zamka Castello a Mare okruženog kanalom; malo dalje, na jeziku kopna koji zadire u more, bolnica, karantin za bolesne mornare.”
