Geteborg, Švedska – Nepretenciozni stan Džordža Totarija pun je buke i života čak i kada je u penziji, dok sedi okružen ćerkom i unucima. Međutim, meki sivi zidovi tipični za švedski stan ne nose obilježja kuće međunarodno priznatog muzičara.
Sa svojom dugom sijedom kosom, naočalama širokih okvira i vatrenim očima, švedsko-palestinski kršćanin, rođen u Nazaretu 1946. godine, prisjeća se kako su njegov rodni grad promijenila ilegalna izraelska naselja i kontrolni punktovi kada je bio dijete.
Do 1960-ih, Nazaret je postao leglo palestinskih aktivista usred sve većeg broja interno raseljenih ljudi. A njena živa međuvjerska zajednica palestinskih kršćana i muslimana, zajedno s njihovim političkim žarom, bila je inspiracija za moćnu protestnu pjesmu Totari, koja je prvi put objavljena u sjevernoj Evropi kasnih 1970-ih i oživljena, desetljećima kasnije, najnovijim globalnim pokretom protiv rat u Gazi.
Leve Palestina, Totarijeva pjesma o Palestini iz 1979. godine, dobila je novi život otkako je izraelski brutalni rat u Gazi počeo 7. oktobra prošle godine i ostavio je mrtvih više od 39.000 Palestinaca – od kojih je još mnogo hiljada izgubljeno pod ruševinama i vjeruje se da su mrtvi – i gotovo 90.000 ranjenih.
Jednog sivog, kišnog dana krajem oktobra u Stokholmu, antiratni demonstranti okupili su se u glavnom gradu Švedske pevajući stihove Totarijeve pesme iz 1970-ih, pozivajući na prekid izraelskog bombardovanja Gaze:
“Leve Palestina och krossa Cionismen.” Lijeva lijeva napustila Palestinu… (Živjela Palestina i slomila cionizam. Živjela Palestina…)”
I video protest, klip zajedno sa pjesmom Leve Palestina, sam i postavljen na TikTok, odmah je postao viralan, dostigavši više od pet miliona pregleda od oktobra. Odjeljak za komentare bio je preplavljen pristalicama iz Afganistana, Pakistana i Turske koji su izrazili svoju novootkrivenu naklonost prema švedskoj palestinskoj pjesmi.
Od tada je Leve Palestina postala himna pokreta otpora na ulicama Švedske i u video snimcima na društvenim mrežama.
U aprilu su propalestinski aktivisti pjevali Leve Palestina u stokholmskoj podzemnoj željeznici u Švedskoj. ua video tog protesta, kamera prelazi preko više vagona punih Šveđana koji nose kefije, cementirajući Totarijevu pjesmu kao himnu palestinskog otpora širom svijeta.
Da razgovaram sa svijetom
Sve je počelo 1972. godine pojavom kontrakulturnog benda Kofia koji se sastoji od pet glavnih umjetnika – Totarija, palestinskog perkusioniste Michela Kreitema čija je porodica pobjegla iz Jerusalima 1948. godine i švedskog trija Carina Olsson, pjevača, Bengta Carlssona koji je svirao flautu i Matsa Ludalva. koji je svirao gitaru, mandolinu i oud.
Pridružila im se grupa palestinskih bubnjara i horova koji se stalno mijenjaju, predvođeni Olssonom, koji se pridružio bendu nakon što je skočio na binu tokom nastupa, i Totari, tekstopisac, pjevač i svirač ouda benda.
Ime benda sugerira sličan zvuk keffiyehšal koji se obično nosi u Palestini i poznat po svojim tkanim šarama i simbolici otpora.
Kofia je puštao muziku na demonstracijama protiv rata u Vijetnamu i južnoafričkog aparthejda tokom 1970-ih. U to vrijeme, Geteborg, tradicionalno grad radničke klase, bio je centralni dio aktivista koji su podržavali međunarodne pokrete solidarnosti koji su uključivali demonstracije protiv južnoafričkog aparthejda i rata u Vijetnamu.
Bend je bio posebno popularan među lijevo orijentiranom alternativnom muzičkom grupom koja je snažno živjela i disala socijalizmom i antiimperijalizmom u Švedskoj 1970-ih. Ali najveću pažnju privukli su Kofijini koncerti u inostranstvu.
Godinu dana nakon svrgavanja šaha, u februaru 1980., Totari je napisao scenario za pjesmu posvećenu borbama Irana. Zahvalni na podršci i podršci Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO), iranski revolucionari su željeli da palestinska muzička grupa nastupi u Teheranu. I tako je Kofia, zajedno sa čileanskom grupom sa sjedištem u Stockholmu koja pjeva protiv imperijalizma, nastupio na improviziranom koncertu na otvorenom osvijetljenom svjetlima automobila.
“Njihov zvuk je bio jedinstven, kombinujući arapsku narodnu tradiciju sa skandinavskom akustikom”, kaže Louis Brehony, stručnjak za palestinske muzičare u egzilu i režiser kratkog dokumentarca o Kofiji.
On dodaje da je Kofia poslao “beskompromisnu poruku i muzičku živahnost”, kombinujući revolucionarnu muziku sa turnejama po Iranu i Istočnoj Nemačkoj u eri promena.
Sam Totari je napustio Nazaret 1967. godine u svojim ranim dvadesetim, bježeći od šestodnevnog rata u Izraelu koji je rezultirao zauzimanjem i okupacijom Zapadne obale, istočnog Jerusalima, Golanske visoravni, egipatskog Sinajskog poluotoka i pojasa Gaze (ranije pod kontrolom Egipta).
U Švedskoj je pronašao svijet koji je izgledao potpuno neznajući o nevolji Palestinaca.
„Kada sam došao 1967., ljudi nisu znali ništa o Palestini. Rekli su da je pustinja i da nema Palestinaca“, gorko se prisjeća Totari. To mu je bio poticaj da se upusti u misiju edukacije lokalnog stanovništva, kroz muziku, da Palestinci “postoje”. Sva četiri albuma koja je Kofia izdala tokom decenije otpevana su i producirana na švedskom.
Kofia je prepoznat kao prvi bend koji je pjevao o Palestini na švedskom jeziku, razbijajući tradiciju sa onim što je ranije bio arapski govorni svijet muzike i umjetnosti koji je bio upućen isključivo Palestincima i Palestincima i onima u širem arapskom regionu.
Izdanje Leva Palestine iz 1979., poznato kao Demonstrationssangen (ili “demonstracijska pjesma” na švedskom) i Kofia-ina posljednja pjesma na njihovom drugom albumu, Earth of My Homeland, izazvali su kontroverze – ne samo u Švedskoj, koja je u to vrijeme podržavala rastuće prisustvo Izraela u Bliski istok. Čak ni neki Arapi nisu “prihvatili da ja pjevam na švedskom”, kaže Totari.
Ali 45 godina kasnije, Leve Palestina ne samo da je preživio svoje prve kritičare, već je dobio i novi značaj.
“U doba kada je većina pop muzike homogena i gotovo apolitična, Leve Palestina je izvor inspiracije”, kaže Jan Lindstrom, doktorand na Univerzitetu Lund, jednom od najstarijih univerziteta u Evropi. Kao i mnogi studenti, učestvovao je na ua propalestinski kamp na švedskom univerzitetu prije nego što je policija nasilno uklonila studente u maju.
“Pesmu bismo pevali u našim šatorima, mirno sedeći i na protestima. Pevanje na sopstvenom jeziku dodaje moćnu dimenziju koja je ujedinila mnoge Šveđane“, kaže Lindström.
Mjesec dana nakon zatvaranja kampa u junu, studenti Univerziteta Lund izlaze na ulice da demonstriraju. U tipično hladnom, sunčanom nordijskom ljetnom danu, transparenti solidarnosti i kefije su posvuda. Nivo Palestine raste zajedno sa sporim, stabilnim maršom.
„Čak i neŠveđani shvataju da je ovo pesma napisana u Evropi, o globalnoj nepravdi“, dodaje Lindstrom.
Da budemo pošteni, optužbe švedskih vlasti za antisemitizam pojavile su se posljednjih godina, uključujući i novembar 2019., kada je politička grupa mladih povezana sa Švedskom socijaldemokratskom partijom skandirala Lev Palestine tokom prvomajskog marša u Malmeu.
Ovoga puta, Maria Stenergard, švedska ministrica za migracije, objavljeno na X snimku protesta prošlog novembra u gradu Kristianstad na jugu zemlje, optužujući grupu za antisemitizam. Tadašnji švedski premijer Stefan Lofven je također rekao u parlamentu da je pjesma “neprihvatljiv izraz” protivljenja državi Izrael. To je optužba koja zbunjuje Totarija.
„Napusti Palestinu och crossa cionismen. Och vi har castat stenar na selader i poliser, och vi har skyutit raketer mot våra fiender”
Ja mina vänner, vi har mycket ilska, oförsonlighet och hat på våra torg. Kom i samspråk med propalestinier på Stora torg i Kristianstad för en… pic.twitter.com/SsaHxkPuRV
— Sofia Nerbrand 🦋 🇺🇦 🇸🇪 (@sofius) 14. novembar 2023
“Ne mogu biti antisemit… jer je to protiv mene”, kaže Totari, napominjući da su Arapi i sami semitski narod. “I ne mogu biti protiv muslimana ili kršćana, ni jednih ni drugih u svojoj porodici, jer bi to značilo biti protiv svog bića.”
Veza sa zemljištem
Još 1970-ih, krug progresivnih Šveđana glasno je podržavao Kofiju. Mnogi Jevreji su takođe bili glavni pristalice grupe.
Više od pet decenija nakon borbe s tim prvim požarima nepravde, Totarijeve oči blistaju dok opisuje moć muzike kao oblik otpora.
Ponavljajući tekstovi i melodija Left Palestine oponašaju ritam lagane pjesme pjevane na živahnim demonstracijama.
“To je pjesma koja se pjeva na demonstracijama, jedna osoba za drugom”, kaže Totari. Koristio sam taj način u pjesmama, zajedno sa idejom da dokažem da mi (Palestinci) postojimo.
Pridružujući se ritmu demonstracija, Kofijine melodije koje se ponavljaju zasnovane su na “maqam tradiciji turathi – baštini – palestinskog pjevanja”, piše Brehony, autor, u predgovoru za film objavljen 2022. godine koji prikazuje Kofijin uticaj na protestnu muziku. u Evropi.
„Pohvalivši se rotirajućim vratima članova hora, Kofia je skandiranje političkih slogana pretvorio u oblik umetnosti“, kaže on.
U sjećanju su ostale milozvučne pjesme lijeve Palestine. Ali tekstovi posvećeni zemlji imaju dublje značenje. Kako jedan deo pesme kaže:
„I mi smo obrađivali zemlju
I požnjeli smo pšenicu
Ubrali smo limun
I presa za masline
I cijeli svijet poznaje naše tlo.”
Totari kaže da se to odnosi na agrarni život mnogih Palestinaca. „Mi smo seljaci. Tlo je naš život. To je naš kiseonik“, objašnjava on.
“Neki ljudi pitaju ‘šta misliš pod pjesmom?’ Svako mora sam da shvati šta to znači za njega. Pesma nije samo ono što ja mislim da znači. To znači ono što svaka osoba osjeća. Tekstove će dopuniti vlastitim tumačenjem. Za neke je to ljubav, za druge borba”, kaže on.
Totari je o zajednici. Rođen u hrišćanskoj porodici, odrastao je u Palestini živeći rame uz rame sa muslimanima i Jevrejima. Istu koheziju je otkrio kada je stigao u Švedsku. “Ljudi moji, nema razlike”, kaže on, prisjećajući se ljubaznosti koju su Šveđani pokazali prema njemu prije 50 godina.
Sada vidi nadu u porastu uličnih protesta širom svijeta u znak podrške Palestini i promjenu stavova širom Evrope.
Irska je priznala Palestinu kao državu, zajedno sa Španijom i Norveškom u maju. Tri evropske nacije sada traže da druge zemlje priznaju granice prije 1967. i kažu da je priznanje jedini način da se osigura mir.
Švedska je priznala palestinsku državnost od 2014. godine i od 2015. je domaćin palestinske ambasade u Stockholmu. Međutim, trenutna švedska desničarska vlada snažno podržava Izrael.
‘Sve dok postoji mržnja, nema nade’
Totari je pun nade, ali nije samozadovoljan. Tokom decenija, kaže, vidio je kako mnogi protestni pokreti dolaze i odlaze. On strahuje da će zamah i energija trenutnih globalnih protesta početi da jenjavaju.
“Spontani akti ne traju dugo”, upozorava on, tražeći od demonstranata da usmjere “energiju s ulice” u potragu za ponovnom izgradnjom palestinskih institucija u civilnom društvu, vladi i umjetnosti. Samo to, kaže, može održati obnovu palestinskog života.
Totari, koji je napisao stotine pjesama koje ostaju neobjavljene, kaže da žudi za kreativnim institucijama koje njeguju i podstiču muzički otpor. On takođe čezne za danom kada će svaka mržnja nestati sa zemlje.
„Sve dok postoji mržnja, nema nade. Moramo se boriti protiv mržnje“, kaže Totari. „To je naš najveći problem; nije atomska bomba. Mržnja je najveći neprijatelj.”
„Možda nakon što umrem, današnja omladina može da pogleda šta sam uradio i da to preuzme. Ali postaješ slavniji kada umreš!”
Za sada, Totari ostaje van reflektora.
„Osećam se malim kada moje pesme postanu popularne. Ne mogu da pevam ako se osećam kao da sam poznat”, kaže on iz svog doma u Geteborgu.
Totarijev inbox je pun poruka mladih ljudi iz cijelog svijeta koji “pronalaze dom” u bendu koji je osnovan mnogo prije interneta i društvenih mreža.
“Pjesme su stvorene da ujedine sve i svakoga ko želi da se bori za svoju slobodu”, smatra on. „Leve mi se čini Palestinom za sve potlačene ljude; ne moraju biti muslimani ili Palestinci. To je za sve ljude na svijetu. I to me čini veoma srećnim.”
