Otišao je Irfan Horozović, pisac bosanske postmoderne proze

“Riječ nikad ne umire. Rukopisi ne gore. Ponekad je mrak toliko dubok da ga samo blijesak riječi može osvijetliti. Riječ se reinkarnira u čovjeku. I to je korijen svega“- ovako je govorio i pisao Irfan Horozović – pisac bosanske postmoderne proze i čuvar riječi, romansijer, pripovjedač, pjesnik, esejist, dramski autor.

Preminuo je jučer u Sarajevu, u 79. godini ostavljajući iza sebe bogat literarno – umjetnički opus.

Sa četrdeset objavljenih naslova za odrasle i djecu, prevedenim djelima, brojnim teatarskim izvedbama njegovih drama te nagradama, Horozović je književnik koji zauzima izuzetno važno mjesto u bosanskohercegovačkoj (i bošnjačkoj) književnosti.

Prema ocjeni književne kriritke, njegova proza, poezija i drame odlikuju se intertekstualnošću, metatekstualnošću i inovativnom narativnom igrom, dok su njegovi tekstovi za djecu poznati po fantazmagorijama, ludizmu i humoru.

Irfan Hororzović je rođen 27. aprila 1947. godine u Banjoj Luci, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Filozofski fakultet (komparativna književnost i Jugoslovenski jezici i književnot) diplomirao je u Zagrevu. (Diplomirao je komparativnu književnost i jugoslavenske jezike i književnosti na Filozofskom fakultetu u Zagrebu).

Bio je urednik“Studentskog lista”, “Pitanja”(Zagreb) i“Puteva”(Banja Luka). Nakon studija, bio je dokumentarist u Društvu prijatelja banjalučkih starina, potom animator umjetničkih djelatnosti u Domu kulture u Banjoj Luci i, konačno, odgovorni urednik u izdavačkoj djelatnostiNovog glasau Banjoj Luci.

Od 1992. godine, nakon otpuštanja, boravi kao izgnanik u Hrvatskoj i Njemačkoj (Podsused–Zagreb, Korčula, Berlin).

Živio je u Sarajevu od 1997. godine. Bio je zaposlen uBošnjačkoj zajednici kulture (nekedašnjoj BZK Preporod) kao urednik antologijske edicije “Bošnjačka književnost u 100 knjiga”. Od 1999. do 2003. bio je i glavni urednik časopisa“Život” te dugogodišnji urednik u Igranom programu RTV Federacije BiH.

40 objavljenih naslova, veliki doprinos bh. književnoj baštini

Svoj književni opus ovaj izuzetno plodaan pisac najprije je počeo poetskom zbirkom “Zvečajsko blago” (1969), u čemu je I nastavio: “Testament iz mladosti “(1980), “Knjiga mrtvog pjesnika” (1997), “Buduće svršeno vrijeme” (2001), iako je značajniji dio njegova opusa proza. Knjige pripovijedaka borhesovske poetike “Talhe ili Šedrvanski vrt” (1972), “Salon gluhonijemih krojačica” (1979), “Karta vremena” (1983) te “Prognani grad” (1994) i “Bosanski palimpsest” (1995) zavičajno-ratne tematike učinile su ga jednim od istaknutijih savremenih bošnjačkih i bosanskohercegovačkih pripovjedača. Objavio je romane: “Rea” (1987), “Kalfa” (1988), “Berlinski nepoznati prolaznik” (1998), “Imotski kadija” (2000), “William Shakespeare u Dar es Salaamu” (2002). Piše i drame (“Šesta smrt Benjamina Talhe”, “Ružičasta učiteljica”, “Soba” i dr.) te prozu za djecu (“Vauvan”, 1986).

Prema pisanju časopisa za društveno-politička pitanja i kultru “Bosna”, Irfan Horozović javio se kao autor krajem šezdesetih godina dvadesetog stoljeća, upravo u vrijeme kada je moderni način stvaranja dosegao svoju potpunu zrelost, i to knjigama poezije i dramom, da bi već početkom sedamdesetih u književnost ušao na velika vrata borhesovski postmodernom zbirkom pripovijedaka “Talhe ili Šedrvanski vrt”. Njegova poezija u svom je razvojnom poetičkom putu prešla most između modernizma i postmodernizma, od magijski nadrealne slike do lirske pjesme narativne sadržine, od tradicijskog i zavičajnog prostora do egzistencijalnog grča u egzilu, od vezanog stiha i tradicijske inspiracije do slobodnog stiha i postmoderne tekstualne igre.

Pjesme Irfana Horozovića prepune su sjećanja koja se zbog uvođenja dvojnika ispoljavaju pseudodokumentaristički, zatim, brojnih tekstualnih aluzija, citata i pseudocitata, književnohistorijskih i kulturalnih referenci.

S druge strane, u Horozovićevim dramama nalazimo elemente poetizacije uz, naravno, obaveznu i beskrajnu igru, ne tek samo glumačku, nego igru s riječima, magijsku igru s prostorom, vremenom i protagonistima, igru koja traje u prostorima između košmarnih snova i jave.

Također, Horozovićevi tekstovi namijenjeni djeci ostvareni su kao fantazmagorije prvog reda, s mnogo ludizma i humora. No, ono što čini najobimniji i zasigurno najznačajniji dio opusa Irfana Horozovića jeste njegova proza. Od pojave njegove zbirke Talhe ili Šedrvanski vrt 1972. godine može se govoriti o postmodernom diskursu u bosanskohercegovačkoj i bošnjačkoj književnosti. Književna kritika ga od tog momenta svrstava među najinovativnije književnike savremene bosanskohercegovačke književnosti, zajedno s Dževadom Karahasanom, Nedžadom Ibrišimovićem ili Vitomirom Lukićem, smatrajući da je bh. literatura upravo tih godina stekla svoju punu zrelost.

Intertekstualnost, obilježje Horozovićevog stvaralaštva

Intertekstualnost, metatekstualnost kao i tekstualni okvir temeljne su odrednice gotovo svih proznih radova Irfana Horozovića, kao i oneobičavanje hronotopa i protagonista, fragmentiranost i kolažna igra. Tako je, naprimjer, roman “Imotski kadija” kao cjelina ostvaren u suodnosu s najznačajnijom bošnjačkom baladom Hasanaginica, koja mu je poslužila kao prototekst. Horozović je stvorio metakreativni tekst te različitim transformacionim postupcima “prenio” baladu i njen kontekst u roman slijedeći postmodernu poetiku, po kojoj je prošlost dostupna samo preko ranijih tekstova, uz neizostavnu poetizaciju narativnog iskaza.

Na sličan su način romani “Kalfa” i “Rea” otvoreni prema tekstualnosti i narativnoj igri magijskog i fakcijskog, historijskog i pseudohistorijskog. S druge strane, romani Sličan čovjek i Berlinski nepoznati prolaznik, te pripovijetke iz zbirke “Prognani” grad ispisuju historiju izgubljenog zavičaja i izgubljenog grada kao toposa traganja za identitetom poljuljanim u surovom prognaničkom i egzilantskom životu.

Dramski tekstovi Irfana Horozovića izvođeni su na radiju (“Šesta smrt Benjamina Talhe”,“Zadovoljština”, “Kuburović”, “Posuđena rečenica”), u teatrima (“Ružičasta učiteljica”, “Soba”,“Pehlivan Arif Tamburija”, “Šeremet”, “Proba”, “Tri Sabahudina”) i na televiziji (“Šeremet”). Neki od tih tekstova prevedeni su i igrani u Švedskoj i Poljskoj. Jedna adaptacija knjige“Talhe ili Šedrvasnki vrt”pod nazivom“Priče iz Šedrvanskog vrta”postavljena je u Rimu.

Prema njegovom scenariju (napisanom na osnovu vlastite priče“Leda”na zahtjev Zagreb-filma) snimljen je sedamdesetih godina animirani film“Leda II”u režiji Ivana Tomičića i, potom, igrani film“Zaboravljena poslovica”u režiji Dubravka Bibanovića, 2003. (u produkciji FTV).

Nagrade kao potvrda struke i relevantnog mjesta na litraranoj sceni BiH

Za svoja književna djela Irfan Horozović je dobitnik značajnih priznanja; Nagrade “Sedam sekretara Skoja” (1972), Nagrade grada Banje Luke “Veselin Masleša” (1980), Nagrade Udruženja književnika BiH (1988), Nagrade za najbolju knjigu za djecu u BiH (1987), Nagrade Društva pisaca Bosne i Hercegovine za 1998. godinu, Nagrade “Meša Selimović” (za najbolji roman objavljen u 2002. na govornom prostoru Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije i Crne Gore), Nagrade 25. novembar za životno djelo (2017) te drugih nagrada i priznanja.

Bio je član Društva pisaca Bosne i Hercegovine i PEN centra Bosne i Hercegine, također i jedan od potpisnika “Povelje o bosanskom jeziku” s ciljem suprotstavljanjapokušajima pojedinih, ideološki profiliranih lingvista da manipuliraju imenom bosanskog jezika u političke svrhe.

Horozovićeva djeLa zastupljena su brojnim antologijama pripovijetke, poezije i drame te prevedena na više jezika, čime je ostavio značajan trag u bosanskohercegovačkoj i regionalnoj književnosti.

Datum i vrijeme komemoracije, džanaze i ukopa Irfana Horozovića biće naknadno objavljeni.