Postporođajna depresija javlja se nakon porođaja, kao odgovor na nove uloge i zahtjeve koji nastaju kao rezultat nove životne promjene koju donosi rođenje djeteta.
Trudnoća i puerperijum su veoma emotivan period života. Iako su uzbuđenje i radost uvijek prisutni, depresija i ponekad anksioznost mogu se pojačati ili ponovo pojaviti. Trudnoća može donijeti mnoge stresne situacije za roditelje i njihove porodice, koje mogu ostaviti trag u postporođajnom periodu (period nakon trudnoće).
Iako je tačan uzrok postporođajne depresije nepoznat, poznati su povezani faktori. Normalne hormonske fluktuacije koje se javljaju tokom porođaja mogu uzrokovati depresiju kod nekih žena. Utjecaj hormona i dojenje svakako igraju važnu ulogu, ali nisu jedini odgovorni faktori.
Perinatalna depresija (depresija koja se javlja u trudnoći) pogađa svaku sedmu ženu i jedna je od najčešćih medicinskih komplikacija u perinatalnom periodu, pa je tokom trudnoće veoma važno voditi računa o svim faktorima rizika i redovno se kontrolirati kako bi postporođaj period prolazi bez negativnih emocionalnih promjena.
Ako osjetite simptome postporođajne depresije, prva stvar koju trebate znati je da to niste vi krivi.
Šta je postporođajna depresija?
Postporođajna depresija je psihički poremećaj koji se javlja nakon porođaja i uzrokuje emocionalne probleme koji se manifestuju kroz osjećaj beznađa, intenzivan osjećaj tuge, socijalne izolacije, akutni umor, nesanicu, gubitak postojećeg načina života…
Takođe je važno naglasiti emocionalne faktore, jer intenzivne emocije i stresni životni događaji mogu značajno uticati na pojavu postporođajne depresije.
Postoji širok spektar manifestacija postporođajne (postporođajne) depresije, od blage postporođajne tuge do teške postporođajne depresije. Oko 70-80 posto žena u postporođajnom periodu osjeća tugu, tjeskobu, ljutnju, a to počinje postepeno, od drugog do četvrtog dana nakon porođaja.
Žene sa postporođajnom depresijom osećaju očaj što ih ometa u životnim aktivnostima i brizi o djeci. Ovi simptomi se intenziviraju sedmicama.
Razlika između postporođajne depresije i postporođajne tuge (Dječiji blues)
Postporođajna depresija razlikuje se od postporođajne tuge po težini i trajanju simptoma. Žene sa postporođajnom depresijom se osjećaju tuga, anksioznost i očaj koji ih sprečavaju u životnim aktivnostima i brizi o djeci. Postporođajna depresija traje duže od postporođajne tuge, simptomi su intenzivniji i ovim ženama je potrebna stručna pomoć. Postporođajna depresija ima sljedeće simptome: poremećaj sna u sve tri faze, intenzivnu tugu, promjene raspoloženja i osjećaj krivnje kao nezdravu emocionalnu reakciju.
Dječiji blues (postporođajna tuga) donosi brigu i iscrpljenost, osjećaj gubitka kontrole nad emocijama i preopterećenost obavezama. Oko 80 posto majki doživljava postporođajnu depresiju. To je blago i prolazno emocionalno stanje koje traje od nekoliko dana do dvije sedmice. Simptomi postporođajne tuge spontano prolaze kada se majka prilagodi novoj životnoj situaciji.
Postporođajna tuga ne zahtijeva liječenje, osim PODRŠKE, dok postporođajna depresija zahtijeva SAVJETOVANJE I LIJEČENJE, lijekove, kao i kognitivno-bihejvioralnu terapiju, kao i individualnu terapiju.
Postporođajna psihoza
To je postporođajna psihoza najteži oblik mentalnog poremećaja a najčešće se javlja kod žena s već postojećim poremećajima, kao što su bipolarna bolest ili šizofrenija.
Učestalost postporođajne psihoze je 0,1-0,2 posto, početak je 2-3 dana nakon porođaja, a prosječno trajanje varira.
Simptomi su slični organskom moždanom sindromu (konfuzija, nedostatak pažnje, poremećena osjetljivost).
U prve četiri sedmice nakon porođaja, ako se pojavi postporođajna psihoza, obično se manifestira kao dio poremećaja raspoloženja, obično bipolarnog afektivnog poremećaja, a moguć je i rekurentni depresivni poremećaj; hormonalne promjene su često u korijenu toga.
Majke mogu imati osjećaj da ne žele ili ne vole svoje dijete.
Ponekad se kao simptom javlja želja za samopovređivanjem ili nanošenjem štete djetetu.
Postporođajna depresija – faktori rizika
Zdravlje je stanje potpune fizičke, mentalne i socijalne sposobnosti. Svaka fizička promjena, pored objektivnih organskih poteškoća (hormonski poremećaj), može uzrokovati i promjenu psihičkog stanja.
Neliječeni poremećaji raspoloženja tokom trudnoće mogu imati razorne efekte na žene, djecu i porodice. Skrining i prepoznavanje ovih poremećaja je veoma važno.
Negativne posljedice neprepoznate i neliječene perinatalne depresije (neliječenje ili neadekvatno liječenje), kao i drugih poremećaja raspoloženja ili psihijatrijskih bolesti, mogu se povećati u postporođajnom periodu.
Faktori rizika za postporođajnu depresiju su:
- neliječena depresija tokom trudnoće
- stresan životni događaj tokom trudnoće ili nakon porođaja
- traumatičan i težak porođaj
- stanje novorođenčeta koje zahtijeva posebnu njegu ili intenzivnu terapiju
- nedostatak porodične ili socijalne pomoći
- problemi sa dojenjem.
Postporođajna depresija – simptomi
Prvi simptomi vidljivi su u neobičnom ponašanju majke. To su obično: razdražljivost, nestabilno raspoloženje, poteškoće sa spavanjem, fobije, anksioznosta simptomi se pogoršavaju uveče.
Mnogi se javljaju tokom trudnoće, iako ne postoji povećan rizik od psihičkih poremećaja tokom same trudnoće, ali nakon porođaja mogu eskalirati i zahtijevati savjetovanje i liječenje.
Postporođajna depresija je kombinacija hormonalnih, emocionalnih i psiholoških faktora. Učestalost postporođajne depresije je niska 10 postoi vrijeme pojavljivanja od 2 sedmice do 12 mjeseci nakon porođaja.
Zašto nastaje postporođajna depresija?
Iako je tačan uzrok postporođajne depresije nepoznat, poznati su povezani faktori.
- Normalne hormonske oscilacije koje se javljaju tokom porođaja mogu kod nekih žena izazvati depresiju, jer svaka fizička bolest, pored objektivnih organskih poteškoća (hormonske promjene), može uzrokovati i promjenu psihičkog stanja.
- Pored navedenih faktora, tzv teški temperament djeteta ili teška bolest djeteta, starost majke (postporođajna depresija je češća kod mlađih majki), zatim utjecaj toksina, kao i razne dijete…
- Najjači prediktor je prisustvo depresije tokom trudnoće, koja nije medicinski i terapijski liječena. Takve pacijentice obično imaju komplikacije nakon porođaja.
Koliko dugo traje postporođajna depresija?
Postporođajna depresija obično počinje u prva tri mjeseca nakon porođaja. Ukoliko ova „praznina“, ravnodušnost i tuga traju duže od dve nedelje, potrebno je konsultovati lekara.
Ako se simptomi liječe, postporođajna depresija može potrajati do godinu dana. Ako se ne liječi, simptomi ostaju nekoliko meseci ili čak godina. Postporođajna depresija u prosjeku traje između 3 mjeseca i 14 mjeseci.
Postporođajna depresija – tretman
Liječenje postporođajne depresije uključuje savjetovanje i, u pravo vrijeme, uključivanje droga.
Pristup je multidisciplinaran i uključuje akušere, psihijatre, psihologe i pedijatre. Svrha tretmana je da se pomogne majci, kako bi joj se produžio kvalitet života.
Takođe je dragocjen uključujući partnere i porodicu u lečenju kroz psihoterapiju, kao i angažovanje prijatelja sa strane. Osim lijekova preporučuje se i kognitivno-bihejvioralna terapija i individualna terapija.
Postporođajna depresija se može uspješno liječiti. Što se ranije prepozna i što prije počne liječenje, to je bolja prognoza i za majku i za dijete.
Ako se ne liječi, može trajati godinama i majka se možda neće moći povezati sa svojim djetetom (nedostatak taktilne stimulacije, nježnih dodira, vokalne stimulacije, zagrljaja, tapšanja), što može imati snažan utjecaj na djetetovo mentalno zdravlje, tj. kao i njihovo ponašanje.
Postoji li postporođajna depresija kod muškaraca?
I muškarci (očevi) nakon rođenja djeteta doživljavaju emocionalne promjene, suočavajući se s novom ulogom u životu, što za njih predstavlja intenzivan stres.
Ova depresija se može javiti još uvek trudna svojim partnerima (čak i u prvom tromjesečju trudnoće) zbog lošeg međuljudskog odnosa sa partnerom jer im se dešavaju mnoge različite promjene. Jedna od ovih promjena odnosi se na promijenjene seksualne odnose, kako tokom tako i nakon trudnoće.
Dolaskom djeteta mijenjaju se prioriteti, redefiniraju se uloge, bitno se mijenja veza između slobode i obaveza. Očevi se žale na nedostatak sna, iscrpljenost, nesposobnost da adekvatno obavljaju posao, nedostatak slobodnog vremena (nemaju vremena za rekreaciju, nemaju slobodnih trenutaka na koje su navikli).
Iskustva u radu pokazuju da određeni broj muškaraca ima problem sa erotizacijom majke svog djeteta i gubi libido, što ih ponekad dovodi u depresivno stanje.
Tom prilikom smanjena je komunikacija, međusobni dodiri, intimnost i njihova privatnost, što ukazuje da prelazak sa bračnog na roditeljski identitet ostavlja snažan uticaj na njihov partnerski odnos.
