Afrički lideri u Alžiru traže međunarodno priznanje kolonijalnih zločina i reparacije

Na velikoj međunarodnoj konferenciji održanoj u Alžiru, politički lideri i diplomati iz afričkih država uputili su snažan zahtjev da se kolonijalni zločini zvanično priznaju, krivično definišu i adresiraju kroz sistem reparacija. Skup je organizovan kao nastavak ranije usvojene rezolucije Afričke unije, kojom se insistira na pravdi za žrtve kolonijalizma i povrat oduzete imovine.

Poziv na pravnu definiciju kolonijalizma kao zločina

Konferenciju je otvorio alžirski ministar vanjskih poslova Ahmed Attaf, koji je naglasio da iskustvo njegove zemlje pod francuskom vlašću pokazuje zašto je, prema njegovim riječima, “neophodno tražiti kompenzaciju i povrat opljačkane imovine”. Attaf je istakao da bi jasni pravni okviri osigurali da se restitucija više ne tumači kao politička odluka ili čin dobre volje, već kao obaveza u skladu s međunarodnim pravom. „Afrika ima pravo zahtijevati zvanično i eksplicitno priznanje zločina počinjenih nad njenim narodima u kolonijalnom periodu. To je neophodan prvi korak ka rješavanju posljedica te epohe, koje i danas osjećamo kroz isključenost, marginalizaciju i zaostalost.“

Iako su međunarodne konvencije i pravni akti već kriminalizovali prakse poput ropstva, torture i aparthejda, kolonijalizam kao takav nikada nije formalno definisan kao zločin. Upravo ta pravna praznina bila je u fokusu februarskog samita Afričke unije, na kojem je predloženo formiranje jedinstvene afričke platforme za reparacije i inicijativa da se kolonijalizam zvanično proglasi zločinom protiv čovječnosti.

Ekonomska cijena kolonijalizma – procjene u trilionima

Brojne studije procjenjuju da je ekonomska šteta koju je Afrika pretrpjela tokom kolonijalnog perioda ogromna, mjerena u hiljadama milijardi dolara. Evropske sile su vijekovima eksploatisale afričke prirodne resurse – zlato, dijamante, gumu i druge minerale – pritom brutalnim metodama pustošeći lokalne zajednice i ostavljajući narode u dubokom siromaštvu.

U posljednjih nekoliko godina, afričke države sve intenzivnije traže povrat kulturnih artefakata opljačkanih tokom kolonijalnih osvajanja, a koji se danas nalaze u muzejima širom Evrope.

Zašto je konferencija održana baš u Alžiru?

Attaf je naglasio da izbor Alžira kao domaćina nije slučajan, jer se radi o zemlji koja je pod francuskom kolonijalnom vlašću pretrpjela jedan od najbrutalnijih oblika potčinjenosti. Od 1954. do 1962. Alžir je vodio krvavi rat za nezavisnost, tokom kojeg su francuske snage sprovodile masovna hapšenja, torture, nestanke ljudi i spaljivanja sela kao dio strategije gušenja pobune.

Kolonijalno nasljeđe ostavilo je duboke tragove u alžirskom društvu: gotovo milion evropskih doseljenika uživalo je privilegije, iako je zemlja formalno bila dio Francuske i čak slala svoje muškarce u ratove pod francuskom zastavom. „Primjer alžirskog iskustva predstavlja gotovo jedinstven model brutalnosti u modernoj historiji“, poručio je Attaf.

Neriješeno pitanje Zapadne Sahare

Alžirski ministar iskoristio je priliku da pitanje Zapadne Sahare predstavi kao primjer “nedovršene dekolonizacije”. Ovu teritoriju, nekadašnju špansku koloniju, potražuju Maroko i Polisario Front, dok Afrička unija insistira na pravu Sahrawija na samoopredjeljenje.

Attaf je Zapadnu Saharu opisao kao „posljednju afričku koloniju“, naglašavajući da međunarodno pravo i UN doktrina o dekolonizaciji potvrđuju legitimne zahtjeve njenog naroda.

Iako Alžir kontinuirano insistira da se kolonijalna prošlost mora tretirati kroz međunarodno pravo, vlasti pažljivo balansiraju u odnosima sa Francuskom, gdje je kolonijalna historija i danas politički osjetljiva tema.

Francuski predsjednik Emmanuel Macron je 2017. godine priznao da su pojedini aspekti francuske kolonijalne politike u Alžiru bili “zločin protiv čovječnosti”, ali se ipak nije izvinio, pozivajući alžirski narod da se ne fokusira isključivo na prošlost.

Alžirski parlamentarac Mohamed Arezki Ferrad izjavio je da bi reparacije morale biti mnogo više od simbolike, podsjećajući da Alžir nije dobio nazad brojne opljačkane artefakte. Među njima je i čuvena topovska cijev Baba Merzoug iz 16. stoljeća, koja se i dalje nalazi u francuskom gradu Brestu.

Globalni pokret za reparacije jača

Pitanje kolonijalnih zločina nije aktuelno samo u Africi. Ranije ovog mjeseca, mediji su izvijestili o sličnim inicijativama na Karibima, gdje delegacija regionalnog tijela za reparacije priprema posjetu Ujedinjenom Kraljevstvu. Karipske države posljednjih godina također intenzivno zahtijevaju: službeno priznanje kolonijalnih zločina, izvinjenje bivših kolonijalnih sila, finansijske reparacije i povrat kulturnog nasljeđa.

Konferencija u Alžiru predstavlja jednu od najjasnijih i najorganizovanijih poruka afričkih lidera u posljednjim decenijama: kolonijalni zločini moraju biti međunarodno priznati, pravno definisani i kompenzirani. I dok politički pregovori ostaju složeni, momentum za historijsku pravdu i restituciju sve je jači – u Africi, Karibima i širom globalnog Juga.